مدیریت پروژه چیست و چه جایگاهی در اجرای پروژه دارد؟ روش های مدیریت پروژه به چه صورت است؟ فرآیند مدیریت پروژه چگونه است و چه اقداماتی را شامل می‌شود؟ وظایف مدیر پروژه به چیست و چه اقداماتی باید انجام دهد؟
این سوالات جزو مواردی است که بعد از شنیدن کلمه مدیریت پروژه به ذهن انسان خطور می‌کند و برای اجرای یک پروژه و رساندن پروژه به هدف تعیین شده باید به این سوالات پاسخ مناسب داده شود. در این مقاله سعی شده است که به این موارد پاسخی کاربردی و خلاصه ارائه شود.
لازم به ذکر است که در مقاله‌ی دیگری که در سایت آموزش های آزاد دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران بارگزاری شده است در مورد کنترل پروژه بحث شده است و تفاوت های آن با مدیریت پروژه در آن مقاله مطرح شده است.
حال با کمک گرفتن از نظریه ها  و روش های صاحب نظران این حوزه به پاسخ پرسش هایی که در ابتدا مطرح شد می‌پردازیم.

تاریخچه مدیریت پروژه
مدیریت پروژه تاریخچه بسیار کهن و قدیمی دارد که شاید بتوان از نمونه های ابتدایی آن به ساخت سازه ها بناهای عظیمی همچون تخت جمشید در ایران ، دیوار بزرگ چین در چین ، معبد پارتنون در یونان و اهرام جیزه در مصر اشاره کرد. برای مثال اگر بخواهیم تاریخچه یکی از موارد مذکور را بیان کنیم می‌توان به اهرام جیزه اشاره کرد که مربوط به 4500 سال پیش می‌شود.
تاریخچه مدیریت پروژه نوین در عصر کنونی مربوط به سال 1900 میلادی می‌باشد که توسط هنری گانت که اولین نفری است که نمودار میله ای برای پروژه ها ارائه کرد و به همین خاطر آن نمودار را گانت چارت نامیدند. بعد ها در دهه های آتی با ادغام این علم با کاربرد های نظامی پیشرفت هایی در مدیریت پروژه حاصل شد که حتی باعث به وجود آمدن بازار های رقابتی در این عرصه شد.
در حال حاضر مدیریت پروژه به عنوان یک علم در دانشگاه ها تدریس می‌شود و جزو یکی از رشته های پر طرفدار در دانشگاهای معتبر دنیا می‌باشد و روز به روز با انجام تحقیق هایی در این زمینه باعث پیشرفت این حوزه می‌شود.

مدیریت پروژه چیست؟
برای تعریف مدیریت پروژه ابتدا به تعریف جداگانه هرکدام از کلمات مدیریت و پروژه می‌پردازیم. هنری فایول مدیریت را "پیش بینی، برنامه ریزی، سازماندهی، فرماندهی، هماهنگی و کنترل" تعریف کرده است. به هرگونه فعالیت برنامه ریزی شده و دقیق که به صورت انفرادی و یا مشارکتی برای رسیدن به یک هدف انجام می‌شود پروژه گفته می‌شود.
مدیریت پروژه فعالیتی است شامل طراحی، برنامه ریزی، اجرا، کنترل، ارزیابی و اعمال تغییرات ناشی از بازخورد ارزیابی که یک تیم برای رسیدن به هدف  انجام می‌دهد. چالش اصلی مدیریت پروژه رسیدن به کلیه اهداف پروژه در محدودیت های معین است. این اطلاعات معمولاً در مستندات اولیه پروژه، که در مرحله طراحی و برنامه ریزی تهیه شده است، توصیف می‌شود. اولین چالش های یک پروژه که مدیر پروژه و تمام اعضای تیم با آن مواجه هستند عبارتند از زمان، کیفیت و بودجه. چالش دوم و بلند پروازانه تر بهینه سازی منابع مالی، زمانی و انسانی لازم و استفاده بجا از آنها برای تحقق اهداف از پیش تعریف شده است.
هدف از مدیریت پروژه تولید یک محصول و یا خدمت طبق سلیقه مشتری می‌باشد که گاها در پروژه ها کارفرما نیز نامیده می‌شود. اهداف مدیریت پروژه تعریف نشده یا خیلی دقیق تعریف شده برای تصمیم گیری مضر است.

روش های مدیریت پروژه
روش های مدیریت پروژه برای کسب و کار های یک صنعت قابل تکرار است و برای هر صنعت تعدادی روش مدیریت پروژه وجود دارد که بر اساس استاندارد های آن صنعت تعیین می‌شود. غالباً روش مدیریت پروژه براساس اندازه پروژه، ماهیت پروژه و صنعت انتخاب و تنظیم می‌شود. به عنوان مثال، صنعت ساخت و ساز که تمرکز خود را بر تحویل مواردی همچون ساختمان ها، جاده ها و پل ها می‌گذارد، شکل تخصصی مدیریت پروژه خود را توسعه داده است که از آن به عنوان مدیریت پروژه ساختمانی یاد می‌شود که دوره های آموزشی مخصوص به خود را دارد و مدیران پروژه را تعلیم می‌دهند. صنعت فناوری اطلاعات هم برای توسعه شکل مدیریت پروژه خود که به عنوان مدیریت پروژه IT یاد می شود تکامل یافته است. آزمایش و استقرار مدیریت پروژه بیوتکنولوژی بر پیچیدگی های تحقیق و توسعه بیوتکنولوژی تمرکز دارد.
روش های مدیریت پروژه روی سه هدف مهم تمرکز دارد: زمان، کیفیت و بودجه. پروژه هایی با موفقیت به اتمام می‌رسند که این 3 گزینه را به دقت مورد بررسی قرار دهند و برنامه مدیریت پروژه را بر اساس آن تنظیم شود.

فرآیند مدیریت پروژه
فرآیند های مدیریت پروژه به گروه های زیر تقسیم بندی می‌شود :
-    شروع : این گام تعیین کننده ماهیت پروژه و دامنه فعالیت آن می‌باشد. اگر این مرحله به خوبی انجام نشود، بعید به نظر می‌رسد که پروژه در رفع نیازهای تجاری موفق باشد. کنترل های کلیدی پروژه مورد نیاز در گام، درک از فضای کسب و کار و اطمینان از وجود همه کنترل های لازم در پروژه است. هرگونه نقص باید گزارش شود و توصیه‌ای برای رفع آنها صورت می گیرد.
-    برنامه ریزی : پس از مرحله شروع به مرحله برنامه ریزی می‌رسیم که هدف از این گام برنامه ریزی برای تمام منابع زمانی، مالی، انسانی و تکنولوژیکی است تا با استفاده بهینه از این موارد به هدف پروژه برسیم.
-    تولید یا اجرا : گام بعدی مرحله اجراست، قبل از شروع این مرحله باید شناخت کافی از برنامه تهیه شده داشته باشیم و اگر پیشنهادی و یا تغییری به ذهنمان می‌رسد را باید اعمال کنیم زیرا تغییر بعد از اجرا بسیار پر هزینه می‌باشد. این مرحله شامل تخصیص مناسب، هماهنگی و مدیریت منابع انسانی و منابع دیگر مانند منابع و بودجه به اجزای اجرا است. لازم به ذکر است که خروجی این مرحله تحویل پروژه می‌باشد.
-    نظارت و کنترل : این گام شامل اقداماتی است که درحین و بعد از اجرای پروژه انجام می‌شود. در این مرحله مشکلات احتمالی شناسایی می‌شوند و اقدامات اصلاحی در صورت لزوم صورت می‌گیرد. مزیت اصلی این مرحله اندازه گیری مداوم عملکرد پروژه می‌باشد تا با برنامه تهیه شده برای پروژه کنترل شود. یکی از سوالاتی که در این مرحله پرسیده می‌شود این است که الان ما در کدام قسمت پروژه قرار گرفتیم و پیشرفت فیزیکی، مالی و زمانی پروژه تا چه حد باهم همخوانی دارند؟ در صورت عدم همخوانی این موارد با برنامه طراحی شده باید تلاش شود تا این 3 مورد با برنامه همخوانی داشته باشد.
-    اتمام : این گام شامل پذیرش رسمی پایان پروژه از طرف کارفرما و پیمانکار می‌باشد. در این مرحله تمامی اسناد مربوط به پروژه طبقه بندی و بایگانی می‌شود. نکته حائز اهمیت در این مرحله این است که اتمام پروژه منوط به شرایط قرار داد امضا شده فی ماین دو طرف است. در این گام پیاده سازی و بهره برداری از پروژه صورت می‌گیرد.

مدیر پروژه
مدیر پروژه کسی است که مسئولیت پروژه و افراد فعال در پروژه را بر عهده می‌گیرد. یکی از وظایف مدیر پروژه قرار دادن افراد مناسب در جای مناسب می‌باشد که بیشترین بهره‌ وری را برای پروژه داشته باشند.
یک مدیر پروژه باید دستورالعمل اجرای یک پروژه را برای برنامه ریزی صحیح پروژه و همچنین زمان لازم برای انجام گام های پروژه را شناسایی و مورد بررسی قرار دهد. مدیر پروژه شخصی است که مسئولیت هدایت پروژه به سمت اهداف تعیین شده را بر عهده دارد. یکی از ویژگی های این مدیران این است که در زمینه فعالیت خود معمولا تجربیات قابل استناد و معتبری را دارند. یک مدیر پروژه موظف است ضمن نظارت بر فعالیت های انجام یافته پروژه از اتفاقات داخلی و بیرونی پروژه که آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد اطلاعات دقیق بدست بیاورد و آن ها را آنالیز کند.
از جمله نرم افزار هایی که به مدیران پروژه در مدیریت پروژه کمک می‌کند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
Teamweek ، Zoho Report ، Asana ، Wrike

آنچه که برای مدیریت پروژه نیاز بود در این مقاله به آن ها اشاره شد و سعی بر این بود که هم به صورت تئوریک و هم به صورت کاربردی به آن ها پرداخته شود.
اینکه هر پروژه‌ای نیازمند یک مدیریت پروژه دقیق و یکپارچه است غیر قابل انکار است و برای مدیریت پروژه شما به یک  مدیر پروژه کاربلد و متخصص در ضمینه کاری خود نیازمندید که به وظایف مدیر پروژه نیز اشاره شد. باید به این نکته توجه ویژه ای کرد که با توجه به اهمیت این موضوع و پیشرفت روز افزون تکنولوژی در این حوزه اگر فردی توانایی استفاده از نرم افزار های مدیریت پروژه را داشته باشد میتواند آینده شغلی خود را تضمین کند و تبدیل به یک متخصص در این حوزه کاری شود.
مسئله مهمی که باید به آن دقت کرد است این است که مدیریت پروژه و رساندن پروژه به هدف تعیین شده نیازمند هماهنگی بسیاد دقیق و منظم بین تمامی عناصر سازمان می‌باشد و مدیر پروژه وظیفه ایجاد این هماهنگی را بر عهده دارد.
با توجه به مواردی که گفته شد اهمیت مدیریت پروژه در کسب و کار ها روشن شد و ضرورت برای تخصیص منابع زمانی، مالی و انسانی برای تربیت مدیران کارا برای سازمان ها بیش از پیش نمایان شد. یکی از اولین و مهمترین اقداماتی که هر مدیر و یا صاحب کسب و کار باید برای خود و مدیران پروژه انجام دهد آموزش است. آموزش های آزاد دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران با برگزاری دوره های کوتاه مدت و بلند مدت در این راه همراه و همقدم شما می‌باشد.